Upadłość firmy reguluje Ustawa Prawo upadłościowe. Jest to skomplikowany proces, który zawsze wiąże się z utratą pracy, jednak nie jest sam w sobie tożsamy z rozwiązaniem umowy o pracę. Pracodawca jest zobowiązany do przekazania pisemnego wypowiedzenia lub podpisania z pracownikiem rozwiązania umowy za porozumieniem stron.
Z chwilą ogłoszenia upadłości zostaje uchylona większość praw pracowniczych. Nie obowiązuje ochrona kobiet w ciąży, pracowników w okresie przedemerytalnym czy osób nieobecnych w firmie, np. z powodu urlopu macierzyńskiego, wychowawczego, zwolnienia lekarskiego czy z innych przyczyn. Pracownik ma natomiast prawo do uzyskania należnego wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. Roszczenia pracownicze nie są jednak traktowane priorytetowo.
Prawo do wynagrodzenia za okres wypowiedzenia
Jeśli pracownik jest zatrudniony na umowę o pracę na czas nieokreślony, ma prawo do uzyskania wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. Okres ten jest zależny od stażu pracy w danej firmie i wynosi:
– 2 tygodnie – w przypadku pracowników zatrudnionych krócej niż 6 miesięcy,
– 1 miesiąc – w przypadku pracowników zatrudnionych co najmniej 6 miesięcy,
– 3 miesiące – w przypadku pracowników zatrudnionych co najmniej 3 lata.
Po ogłoszeniu upadłości okres wypowiedzenia może zostać skrócony do 1 miesiąca, jednak pracownik ma prawo do otrzymania wynagrodzenia za pełny okres wypowiedzenia. Świadczenia pracownicze wypłacane są w ramach zobowiązań masy upadłościowej, czyli po uregulowaniu kosztów postępowania, które obejmują m.in.: wynagrodzenie syndyka oraz osób przez niego zatrudnionych, podatki, koszty korespondencji, ogłoszeń i archiwizacji dokumentów upadłego przedsiębiorstwa. Zobowiązania masy upadłościowej zaspakajane są w miarę możliwości finansowych. Jeżeli środków nie wystarczy na wypłatę wynagrodzeń, pracownicy mogą się zgłosić do Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.
Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
Każdy pracownik ma prawo złożyć wniosek do państwowego Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FGŚP). Fundusz wypłaca świadczenia za okres 3 miesięcy poprzedzających niewypłacalność pracodawcy. Wynagrodzenie jest wypłacane w kwocie ustawowej, czyli nie obejmuje dodatkowych świadczeń, jak premie czy jubileusze. W niektórych przypadkach o pomoc do FGŚP występuje syndyk.
Obniżenie wynagrodzenia w okresie upadłości
Mając na uwadze ochronę interesów wierzycieli spółki przed niekorzystnym rozporządzaniem masy upadłościowej, sędzia-komisarz, z urzędu lub na wniosek syndyka, może obniżyć wynagrodzenie niektórych pracowników, za okres nie dłuższy niż 6 miesięcy poprzedzających dzień złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Dzieje się tak w przypadku, gdy zostanie stwierdzone, że wynagrodzenie członków zarządu, nadzoru lub innych pracowników było rażąco wyższe niż przeciętne wynagrodzenie za tego rodzaju pracę lub usługi i nie było to jednocześnie uzasadnione nakładem pracy. Wynagrodzenie pracownika może ulec zmniejszeniu także w przypadku, gdy otrzymywał on w ramach pensji odszkodowanie za zakaz konkurencji. W momencie ogłoszenia upadłości syndyk może ten zakaz uchylić i tym samym pracownik traci prawo do dalszego pobierania odszkodowania z tego tytułu.
W świetle prawa pracodawca zatrudniający ponad 20 pracowników w przypadku ogłoszenia upadłości powinien zastosować art. 411 Kodeksu pracy oraz Ustawę z dnia 13 marca 2003 o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. nr 90, poz. 844 z późn. zm.).
