W roku 2023 polski krajobraz księgowy uległ znaczącym przekształceniom, wnosząc nowe aspekty
i wyzwania dla przedsiębiorstw oraz księgowych. Wprowadzenie licznych regulacji i procedur miało na celu dostosowanie krajowego systemu księgowego do zmieniających się realiów gospodarczych oraz standaryzacji międzynarodowych standardów rachunkowości. Jednym z kluczowych elementów tych zmian było dostosowanie przepisów do najnowszych wytycznych Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej (MSSF). Polska, starając się harmonizować swoje standardy
z międzynarodowymi, podjęła kroki mające na celu zwiększenie transparentności i porównywalności sprawozdań finansowych. Ważnym elementem rewolucji księgowej było także wzmocnienie kontroli nad przejrzystością działań firm. Nowe przepisy skupiły się na zaostrzeniu kontroli nad sprawozdaniami finansowymi, co miało na celu minimalizację ryzyka nieprawidłowego informowania przez przedsiębiorstwa. Wprowadzenie ścisłych zasad sprawozdawczości miało także poprawić zaufanie inwestorów oraz uczestników rynku do informacji finansowej udostępnianej przez firmy. Kolejnym istotnym obszarem zmian była digitalizacja procesów księgowych. Wprowadzenie nowych technologii i systemów informatycznych miało na celu usprawnienie i zautomatyzowanie procedur księgowych, co przyczyniło się do efektywniejszego zarządzania danymi finansowymi oraz zminimalizowania ryzyka błędów ludzkich. Omawiane zmiany mają także wpływ na samych profesjonalistów branży księgowej. Wymagania dotyczące kwalifikacji i ciągłego doskonalenia zawodowego zostały podniesione, co ma na celu zapewnienie wysokiego standardu świadczonych usług rachunkowych. W niniejszym artykule szczegółowo przeanalizujemy te kluczowe transformacje księgowe w Polsce w 2023 roku, starając się zarysować ich kompleksowy wpływ na środowisko biznesowe oraz rachunkowe.
Zmiany w zakresie prawa pracy
Warto również zauważyć, że w 2023 roku zmieniły się przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy. Nowe regulacje mają na celu zwiększenie standardów bezpieczeństwa w miejscu pracy, co obejmuje zarówno kwestie fizyczne, jak i psychospołeczne. Pracodawcy zobowiązani są do zapewnienia odpowiednich warunków pracy oraz skutecznych środków ochrony zdrowia psychicznego pracowników. Rok 2023 przyniósł ze sobą szereg istotnych zmian w polskim prawie pracy, które mają znaczący wpływ na relacje między pracodawcami, a pracownikami. Nowe przepisy wprowadziły innowacje mające na celu dostosowanie regulacji do dynamicznie ewoluującego rynku pracy oraz zapewnienie większej ochrony pracownikom.
Umowa na okres próbny
Pierwszym zauważalnym krokiem legislacyjnym było wprowadzenie nowych regulacji dotyczących umów o pracę, czasu pracy oraz wynagrodzenia. Zmiany te miały na celu zwiększenie elastyczności rynku pracy, jednocześnie chroniąc prawa pracowników. Umowę o prace na okres próbny zawiera się na okres nieprzekraczający 3 miesięcy, w celu sprawdzenia kwalifikacji pracownika i możliwości jego zatrudnienia do wykonywania pracy określonego rodzaju. Nowe przepisy umożliwiają wydłużenie tego okresu próbnego o 1 miesiąc o czas urlopu lub nieobecności pracownika w pracy, oczywiście usprawiedliwionej.
Nowe obowiązki dla pracodawców
Ponad to nowelizacja przepisów nałożyła na pracodawcę liczne obowiązki informacyjne względem pracownika. Pracodawca zobowiązany jest poinformować pracownika w terminie 7 dni od dnia dopuszczenia go do pracy m.in. o przysługujących mu przerwach w pracy, zasadach dotyczących pracy w godzinach nadliczbowych i rekompensaty za nią, a także obowiązujących zasadach rozwiązania stosunku pracy czy możliwości udziału w szkoleniach i kursach doszkalających.
Przywileje dla pracowników
Dodatkowo Kodeks Pracy przewiduje nowe przywileje dla pracowników, którzy są zatrudnieni u danego pracodawcy przez minimum 6 miesięcy. Zatrudnieni mają prawo raz w ciągu roku, wystąpić
z wnioskiem o zmianę rodzaju umowy o pracę na umowę na czas nieokreślony lub bezpieczniejsze warunki pracy, w szczególności polegające na zmianie rodzaju pracy lub zatrudnieniu w pełnym wymiarze czasu.
Nowy urlop opiekuńczy na członków rodziny
Pracownikowi, który potrzebuje zapewnić osobistą opiekę lub wsparcie członkowi rodziny lub osobie wspólnie zamieszkującej, wymagającej opieki z powodu poważnych problemów medycznych, przysługuje urlop opiekuńczy w wymiarze 5 dni w ciągu roku kalendarzowego. Za członków rodziny według nowych przepisów uważa się syna, córkę, matkę, ojca lub małżonka. Urlop udziela się na wniosek pracownika, który należy złożyć w terminie nie krótszym niż 1 dzień przed skorzystaniem
z tego urlopu. We wniosku należy wskazać imię i nazwisko osoby, która wymaga opieki, przyczynę konieczności jej zapewnienia oraz stopień pokrewieństwa w przypadku członka rodziny lub
w przypadku osoby niebędącej członkiem rodziny – adres zamieszkania. Urlop opiekuńczy ma charakter bezpłatny.
Dni wolne z powodu działania siły wyższej
Urlop z powodu siły wyższej to sytuacja, w której w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, niezbędna jest natychmiastowa obecność pracownika. Pracownikowi przysługuje wtedy zwolnienie od pracy w wymiarze 2 dni albo 16 godzin. W tym okresie, pracownik ma prawo do połowy wynagrodzenia.
Elastyczny system pracy dla rodziców dzieci do 8 roku życia
Nowe regulacje wprowadzają możliwość skorzystania z elastycznej organizacji pracy. Dotyczy to pracownika wychowującego dziecko, które nie ukończyło 8 roku życia. Za elastyczną organizacje pracy uważa się pracę zdalną, pracę w systemie przerywanego czasu pracy, pracę w systemie skróconego tygodnia pracy, pracę w systemie pracy weekendowej, ruchomy czas pracy, indywidulany rozkład czasu pracy oraz obniżenie wymiaru czasu pracy.
Praca zdalna
Od kwietnia tego roku Kodeks Pracy reguluje kwestie związane z pracą zdalną. Długo wyczekiwana nowelizacja przepisów nakłada na pracodawców nowe obowiązki względem pracowników. W życie weszła praca zdalna dla rodziców małoletnich i okazjonalna praca zdalna. Dodatkowo pracodawca został zobowiązany do wypłaty ekwiwalentu lub ryczałtu za pracę zdalną. Okazjonalna praca zdalna jest dostępna na wniosek pracownika (złożony w formie papierowej bądź elektronicznej) w wymiarze nieprzekraczającym 24 dni w roku kalendarzowym. Pracodawca również może skierować swoich pracowników na pracę zdalną w momencie: stanu zagrożenia epidemicznego, stanu epidemii oraz
3 miesiące po ich odwołaniu, a także obowiązywania stanu nadzwyczajnego, czyli stanu wojennego, stanu wyjątkowego lub stanu klęski żywiołowej, a ponad to czasowej niemożności zapewnienia przez pracodawcę bezpiecznych i higienicznych warunków pracy w dotychczasowym miejscu pracy pracownika z powodu działania siły wyższej. Art. 67 Kodeksu pracy stanowi, że „praca może być wykonywana całkowicie lub częściowo w miejscu wskazanym przez pracownika i każdorazowo uzgodnionym z pracodawcą, w tym pod adresem zamieszkania pracownika, w szczególności
z wykorzystaniem środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość (praca zdalna).
Podwyżka minimalnego wygrodzenia
Kolejnym istotnym aspektem wprowadzonych zmian są nowe przepisy dotyczące płacy minimalnej. Minimalne wynagrodzenie za pracę oraz minimalna stawka godzinowa w przypadku umów cywilnoprawnych wzrosła dwa razy, 1 stycznia oraz 1 lipca 2023 roku. Minimalne wynagrodzenie ma na celu ochronę pracowników przed nieuczciwym traktowaniem i zbyt niskimi stawkami płac. Stanowi podstawową gwarancję, że pracownicy otrzymają co najmniej określoną minimalną kwotę za swoją pracę. To instrument mający na celu zapobieganie eksploatacji pracowników, szczególnie w sektorach o niższych stawkach płac. Ma to przeciwdziałać sytuacjom, w których pracodawcy próbują obniżyć koszty poprzez stosowanie niskich płac. Ponad to minimalne wynagrodzenie ma również na celu poprawę warunków życia pracowników, umożliwiając im utrzymanie siebie i swoich rodzin. Jest to związane z ideą sprawiedliwości społecznej i równego dostępu do podstawowych środków egzystencji. Dodatkowo wpływa na zwiększenie siły nabywczej pracowników, co może skutkować wzrostem popytu na dobra i usługi. W ten sposób może przyczynić się do pobudzenia gospodarki. Od 1 stycznia 2023 r. minimalne wynagrodzenie za pracę wynosiło 3490 zł brutto, a minimalna stawka godzinowa 22,80 zł brutto. Kolejna podwyżka minimalnego wynagrodzenia w 2023 r. przypadła na 1 lipca. Od tej daty minimalne wynagrodzenie za pracę wynosi 3600 zł brutto, a minimalna stawka godzinowa 23,50 zł brutto.
Ergonomia pracy w nowym wymiarze
Zgodnie z minimalnymi wymaganiami BHP oraz ergonomii, jakie powinny spełniać stanowiska pracy wyposażone w monitory ekranowe, w przypadku stosowania systemów przenośnych przeznaczonych do użytkowania na danym stanowisku pracy co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy, stanowisko pracy powinno być wyposażone w stacjonarny monitor ekranowy lub podstawkę zapewniającą ustawienie ekranu tak, aby jego górna krawędź znajdowała się na wysokości oczu pracownika, oraz w dodatkową klawiaturę i mysz. Dotychczas pracodawca był obowiązany zapewnić pracownikom okulary korygujące wzrok, jeżeli wyniki badań okulistycznych przeprowadzonych w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej wykazały potrzebę ich stosowania podczas pracy przy obsłudze monitora ekranowego, jednak zgodnie z nowelizacją przepisów wymaganie to dotyczy nie tylko okularów korygujących wzrok, ale i szkieł kontaktowych. Stanowisko pracy powinno być wyposażone w monitor ekranowy, klawiaturę, myszkę lub inne urządzenia, oprogramowanie z interfejsem dla użytkownika, a także krzesło i stół oraz opcjonalnym wyposażeniem dodatkowym, w tym stacją dysków, drukarką, skanerem, uchwytem na dokumenty. Warto dodać, że krzesło stanowiące wyposażenie podstawowe, musi mieć wyprofilowane siedzisko i oparcie, podstawę z kółkami, możliwość obrotu i regulowane podłokietniki. Zgodnie z ustawą, na życzenie pracownika stanowisko pracy należy wyposażyć w podnóżek.
Roczne rozliczenie składki zdrowotnej
Każda osoba prowadząca pozarolniczą działalność, która opłaca składki na własne ubezpieczenia, w 2023 r. po raz pierwszyma obowiązek złożyć roczne rozliczenie składki na ubezpieczenie zdrowotne. Służy ono temu, aby ustalić składkę na ubezpieczenie zdrowotne za dany rok na podstawie przychodów/dochodów w nim osiągniętych. Składkę na ubezpieczenie zdrowotne za 2022 rok przedsiębiorcy muszą rozliczyć w 2023 roku. Płatnicy będą składać takie rozliczenie po raz pierwszy. Obowiązek rocznego rozliczenia składki dotyczy podatników w stosunku do których w 2022 stosowana była jedna z poniższych form opodatkowania: zasady ogólne – podatek według skali, zasady ogólne – podatek liniowy oraz ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. Jeżeli w wyniku rocznego rozliczenia okazało się, że składka na ubezpieczenie zdrowotne została opłacona w kwocie wyższej niż ustalona, przysługiwał jej zwrot lub jeżeli została opłacona w kwocie niższej niż ustalona – należało ją uregulować wraz ze składką za kwiecień 2023 roku, czyli do 22 maja.
KSeF
11 sierpnia 2023 r. została opublikowana Ustawa z dnia 16 czerwca 2023 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 1598, która wprowadza jedną z najważniejszych w ostatnich latach zmianę w podatku od towarów i usług, czyli obowiązek wystawiania tzw. faktur ustrukturyzowanych i stosowania KSeF. KSeF, czyli Krajowy System e-Faktur, jest rządowym systemem teleinformatycznym, który kompleksowo będzie odpowiadał za proces wystawienia, przesyłania, otrzymania i przechowywania faktur ustrukturyzowanych. Ministerstwo Finansów proponuje dobrowolne przystąpienie przedsiębiorców do platformy KSeF stąd od stycznia 2022 roku do końca czerwca 2024 roku korzystane z Krajowego Systemu e-Faktur jest dobrowolne. Termin wejścia w życie obowiązkowego KSeF jest już pewny. Korzystanie z KSeF ma być obowiązkowe od 1 lipca 2024 roku – dla czynnych podatników VAT, od 1 stycznia 2025 roku – dla podatników zwolnionych podmiotowo oraz przedmiotowo z VAT (nievatowcy) w zakresie wystawiania faktur.
Docelowo proces obiegu dokumentu ma wyglądać w następujący sposób. Przedsiębiorcy będą mogli wystawić fakturę sprzedaży w ustrukturyzowanej formie, następnie system nadaje każdej fakturze indywidualny numer identyfikujący oraz weryfikuje wystawiony dokument pod kątem zgodności danych ze wzorem i schematami. Wystawca dokumentu otrzymuje urzędowe poświadczenie odbioru (UPO). Po weryfikacji faktura zostanie automatycznie wysłana do wskazanego kontrahenta. Odbiorca dokumentu uzyskuje dostęp do niego poprzez uwierzytelnienie się w Krajowym Systemie e-Faktur lub po podaniu określonych danych dotyczących faktury – tzw. dostęp anonimowy.
Odwołany stan zagrożenia epidemicznego
Od 1 lipca 2023 podatnicy mogą wykazać w kosztach podatkowych zapłacone kary umowne
i odszkodowania, jeżeli wada dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług oraz zwłoka
w dostarczeniu towaru wolnego od wad lub zwłoka w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług powstała w związku ze stanem zagrożenia epidemicznego. Możliwość ta kończy się zatem
w stosunku do wad oraz zwłoki, które powstaną po odwołaniu stanu zagrożenia epidemicznego. Dodatkowo należy pamiętać w powrocie do 7 dniowego okresu na złożenie zawiadomienia o zapłacie na rachunek inny niż wskazany w wykazie podatników VAT. Przywrócono też obowiązek raportowania krajowych schematów podatkowych, w tym także za okresy, w których brak było takiego obowiązku. Odwołanie stanu zagrożenia epidemicznego zmienia sytuację podatników występujących o ulgę
w zapłacie podatku. W przypadku, gdy złożą wniosek o udzielenie ulgi w zapłacie po 30 dniach od odwołania stanu zagrożenia epidemicznego w decyzji o przyznaniu ulgi w zapłacie podatku zostanie im naliczona opłata prolongacyjna. Od 1 lipca 2023 roku zmianie uległ próg kwotowy umożliwiający uniknięcie karnych odsetek za nieopłacone w terminie składki ZUS – wynosi on obecnie 36 zł. Oznacza to, że odsetki nie będą naliczane, jeżeli ich wysokość nie przekroczy 1% minimalnego wynagrodzenia za pracę, które obecnie wynosi 3.600 zł. Wcześniej, w okresie od stycznia do czerwca 2023 roku, próg ten wynosił 34,90 zł, gdy minimalne wynagrodzenie wynosiło 3.490 zł.
Ulga Mały ZUS Plus przedłużona o dodatkowe 12 miesięcy
Mały ZUS plus jest dedykowanym rozwiązaniem dla mikroprzedsiębiorców, którzy prowadzą działalność gospodarczą na niewielką skalę. Głównym celem tego programu jest ułatwienie opłacania składek ZUS oraz obniżenie kosztów prowadzenia działalności. Przed wprowadzeniem Małego ZUS plus opłacanie standardowych składek ZUS mogło być dla mikro, małych firm i jednoosobowych działalności gospodarczych kosztowne i problematyczne.
Zmiany podatkowe
Najem prywatny lokali
Zmieniły się zasady opodatkowania wynajmu mieszkań poza działalnością gospodarczą, osoby, które uzyskują przychody z tytułu najmu prywatnego, nie będą mogły opodatkować tych przychodów na zasadach ogólnych. Jedyną przygotowaną dla nich formą opodatkowania będzie ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. Oznacza to, że przychody z tytułu najmu prywatnego będą opodatkowane stawką 8,5% przychodu albo 12,5% od nadwyżki przychodu ponad 100 tys. zł. Podatnicy nie będą już mieli możliwości pomniejszania uzyskiwanych przychody o koszty związane z wynajmowanymi mieszkaniami. Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych nie przewiduje możliwości odliczania na przykład wydatków na remonty, odpisów amortyzacyjnych czy odsetek od kredytu hipotecznego.
Brak amortyzowania lokali mieszkalnych
Podatnicy, którzy wynajmują lokale mieszkalne w ramach działalności gospodarczej, od 2023 roku nie będą mogli amortyzować tych lokali i zaliczać do kosztów uzyskania przychodów odpisów amortyzacyjnych. Wyłączenie prawa do amortyzowania obejmuje budynki mieszkalne, lokale mieszkalne, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego oraz prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej, służące prowadzonej działalności gospodarczej lub wydzierżawiane albo wynajmowane przez podatników podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT) i podatników podatku dochodowego od osób prawnych (CIT).
Nowa, wyższa kwota wolna od podatku
W 2023 roku obowiązywała skala podatkowa wprowadzona w trakcie 2022 roku i mająca zastosowanie także do dochodów osiągniętych w tym roku. Stawka podatku w pierwszym progu podatkowym wynosiła 12% do kwoty 120 tys. zł i 32% od nadwyżki ponad 120 tys. zł. Kwota wolna od podatku wynosi 30 tys. zł.
Zmiany w zakresie VAT
Nowe przepisy podwyższają limit wartości sprzedaży małego podatnika do 2 mln euro, co wpłynie na zwiększenie liczby podatników uprawnionych do stosowania metody kasowej oraz rozliczeń kwartalnych w VAT. Rozszerzono też możliwość dysponowania środkami na rachunku VAT – będzie nimi można opłacić również podatek od wydobycia niektórych kopalin, podatek od sprzedaży detalicznej, tzw. podatek cukrowy, tzw. podatek od produkcji okrętowej, opłatę od „małpek” oraz podatek tonażowy. Zrezygnowano z wymogu posiadania faktury dot. wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów (WNT) przy odliczaniu podatku naliczonego z tego tytułu. Wprowadzamy przepisy umożliwiające składanie korekt deklaracji poza systemem OSS i IOSS bezpośrednio do Łódzkiego Urzędu Skarbowego. Zlikwidowano obowiązek uzgadniania z naczelnikiem urzędu skarbowego
w formie protokołu proporcji do odliczenia podatku naliczonego. Zamiast tego wprowadzamy wymóg zawiadomienia naczelnika urzędu skarbowego o przyjętej proporcji. Zwiększono kwotę pozwalającą na uznanie, że proporcja odliczenia określona przez podatnika wynosi 100%, w sytuacji, gdy proporcja ta przekroczyła u niego 98%, z obecnych 500 zł do 10 tys. zł. Zmiana dotyczy podatników wykonujących w ramach działalności czynności opodatkowane i zwolnione z VAT i umożliwia odliczenie całej kwoty VAT w przypadku podatników, u których znaczną część obrotu stanowią czynności opodatkowane VAT. Uregulowano kwestie przekazywania środków między rachunkami VAT w grupie, czyli wprowadzamy możliwość przekazywania środków z rachunku VAT członka grupy na rachunek VAT przedstawiciela tej grupy.
Podwyżka wynagrodzenia uczniów
6 lipca 2023 roku Rada Ministrów przyjęła rozporządzenie dotyczące wzrostu wynagrodzenia pracowników młodocianych. Warto zaznaczyć, że określone kwoty to wynagrodzenie minimalne. Młodocianym pracownikom w trakcie nauki zawody lub przyuczenia do wykonywania określonej pracy przysługuje wynagrodzenie obliczane na podstawie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia
w gospodarce narodowej w poprzednim kwartale, obowiązującego od dnia następnego miesiące
po ogłoszeniu przez GUS. Uczniom odbywającym przygotowanie zawodowe w formie nauki zawodu lub przyuczenie do wykonywania określonej pracy zostało podwyższone o 3 punkty procentowe. Wynagrodzenie dla okresu od 1 września 2023 zostało obliczone na podstawie przeciętnej pensji w II kwartale bieżącego roku, w wysokości 7005,76 zł.
